Tỳ Ni Con Đường Thiền Tập: Bài 1 – Tảo giác

Như chúng ta đều biết, người xuất gia và người tại gia khác nhau rất nhiều điểm. Thứ nhứt là về mặt ngủ nghỉ. Chẳng hạn như người tại gia có thể ngủ 5-6 giờ sáng dậy, còn người xuất gia thì phải 3 giờ sáng là thức dậy để chuẩn bị tọa thiền. Vì sao? Vì Phật dạy ngủ nhiều là một pháp bất định; khiến cho tâm thức mờ tối, không thể tiến tới pháp lành, trầm luân trong ba cõi, không có kỳ hạn xuất ly. Do đó người hành giả tham thiền, phải luôn khắc kỷ chớ nên ngủ nhiều, mà sa đà trong chốn trầm luân khổ ải.
Trong Kinh Pháp Cú Thí Dụ ghi:
“Lúc Phật ở tinh xá Kỳ Thọ nước Xá Vệ, bấy giờ có một thầy Tỳ kheo ăn no rồi vào nhà đóng cửa ngủ yên, tham ăn khoái lạc, sau bảy ngày sẽ mệnh chung, Đức Phật thương xót, sợ ông rơi vào nẻo ác nên đến nói kệ rằng:

Phật dạy: – Ông có biết đời trước của ông như thế nào không?
Tỳ kheo bạch: – Bị năm uẩn che lấp con thật không tự biết.

Phật nói: – Xưa kia vào thời đức Phật Tỳ Bà Thi, ông đã từng xuất gia, chẳng nhớ giới kinh, ăn no lại ngủ, mệnh chung thần hồn sanh trong loài trùng rết, trải qua năm vạn năm, khi thọ mạng hết lại làm trùng ốc, trùng hến, mọt cây mỗi loài năm vạn năm. Bốn loài trùng này sanh trong chỗ tối, tham thân yêu mạng, thích ở chỗ tối kín làm nhà, chẳng ưa ngủ có chỗ sáng. Một khi ngủ 500 năm mới dậy, lưới tội triền miên, không cần xuất ly. Đời này tội hết được làm Sa môn, sao ngủ nghỉ như thế chẳng biết chán đủ?
Vị Tỳ kheo ấy nghe rồi hổ thẹn, sợ sệt tự trách, năm món che đậy liền trừ, thành bậc A la hán”.
Qua câu chuyện này cho chúng ta về bài học ngủ nghỉ, ngủ nhiều nếu không lo mài dùi giới Kinh và học tập Kinh điển… thì dễ sa đà trong chốn trầm luân khổ hải. Là người tu Phật phải phấn phát về điểm này! Nếu người ưa ngủ nghỉ thì trí huệ không tăng trưởng, mà ác pháp lại tăng trưởng. Do đó người xưa lúc ngồi thiền, nếu ma ngủ đến thường lấy dùi đâm vào chân cho tỉnh ngủ. Ở trong đại chúng người nào chỉ lo ham ăn, ham ngủ thì người này đạo nghiệp mờ tối, lâu dần hắc nghiệp thì nhiều, mà bạch nghiệp lại mỏng dần.Thiền Sư Trung Phong nói:
“Người xưa dụng công hễ thấy mặt trời lặn sau núi thì sanh lòng than tiếc lại qua mất một ngày, đạo nghiệp chưa xong, nhãn quang lạc địa (ý nói là chết) rốt cuộc lấy gì báo đáp ân Phật Tổ, Đàn việt. Đợi chỉ đến lúc tay chân rối loạn, ngay hôm nay lúc bệnh chưa đến thân hãy sớm tìm cái lộn ngược (ngộ) đi”.
“Các thầy Tỳ kheo! Ban ngày thì siêng năng tu tập thiện pháp, không để thời giờ qua suông, đầu đêm cuối đêm cũng chớ phí bỏ, nửa đêm tụng Kinh để tự tiêu diệt và đình chỉ nghiệp chướng, đừng vì lý do ngủ nghỉ mà để một đời luống qua không được một chút lợi ích. Nên nhớ ngọn lửa vô thường thiêu đốt thế gian mà sớm tự độ, đừng ham ngủ nghỉ, giặc phiền não thường hay rình giết người, dữ hơn kẻ thù, sao có thể ngủ nghỉ mà không tự giác? Rắn độc  phiền não ngủ trong tâm ví như rắn hổ mang màu đen ngủ trong nhà. Các thầy nên dùng móc sắc giữ giới mà sớm móc kéo nó ra, rắn ngủ ra rồi mới có thể yên ngủ, không ra mà ngủ là người không biết hổ thẹn”.
Đoạn văn kinh này cho chúng ta thấy rõ, chư Phật và chư Tổ đều răn nhắc cho chúng ta, đừng tham tiếc ngủ nghỉ khi đạo nghiệp chưa thành tựu. Vì ngủ nghỉ là tăng trưởng hạt giống ác pháp, mà hạt giống thiện pháp lại mỏng dần; có những người ưa ham ngủ nghỉ nên không làm chủ được các vọng niệm, dễ bị vọng niệm chi phối, nên ý nghĩ về dục, thân làm điều ác, miệng nói lời ác, đều do ưa ham thích ngủ nghỉ mà sanh ra. Vì thế, đức Phật thương xót cho các loài hữu tình thị hiện ra trong năm đường ác đạo, khuyên nhắc và sách tấn chúng sanh tu tròn đạo nghiệp. Song muốn thể nhập giác trí trong đầy của chư Phật, thì phải siêng năng tinh tấn trau dồi giới pháp, hòng để chuyển hóa tham, sân, si thành giới, định tuệ.

Đây là tiêu biểu hành giả phải luôn luôn chánh niệm trong giờ phút thực tại, vì thức dậy là ngầm nói lên các tập khí phiền não không còn ngủ ngầm trong tâm thức của hành giả nữa. Từ đây với con mắt Bát nhã hành giả có thể soi khắp hết mười phương, mà không bị các cảnh làm mê hoặc nữa. Thấy cái gì mà không bị ngoại cảnh làm mê hoặc?
Ta hãy nghe trong bài Chứng Đạo Ca, Thiền sư Huyền Giác nói:

“Muôn vật vô thường thảy thảy không
Đấy chính Như Lai thật Viên giác”.
Thấy muôn hình vạn tượng đều là vô thường, cái thấy này chính là tri kiến Phật ấy! Bởi chúng sanh lầm chấp các pháp thường còn, nên được thì vui, mất thì buồn. Song bản thân của muôn pháp thì tùy duyên sanh khởi, người nào thấy tột được bản chất của muôn pháp, thì người ấy là đã thức dậy, không còn ngủ ngầm triền miên trong vô lượng kiếp luân hồi nữa nên nói:
Được nhất thiết trí
Thấy khắp mười phương.
Nhất thiết trí tiếng Phạn gọi là Tát-bà-nhã-na là tên trí của Phật, một trong ba trí:
1.  Nhứt thiết trí.
2.   Đạo chủng trí.
3. Nhứt thiết chủng trí. (Trí này liễu tri tất cả các pháp, nên gọi là nhứt thiết trí)
Kinh Nhân Vương nói:
“Đầy đủ cõi vô lậu, thường tịnh hóa thân giải thoát, vắng lặng chẳng nghĩ bàn gọi là Nhứt thiết trí”.
Luận Đại Trí Độ nói:
1. Nhứt thiết trí là trí của Thanh văn, Duyên Giác, biết tổng tướng của tất cả pháp.
2. Đạo chủng trí là trí của Bồ Tát biết hết thảy đạo pháp sai biệt
3. Nhứt thiết chủng trí là Phật trí thông đạt tất cả pháp của tổng tướng là biệt tướng.